ولی پژوهشهای انتقادی/تاریخی نشان میدهند که حتی این ادعا نیز پذیرفتنی نیست. زیرا میانِ نسبت دادنِ یک «نوشته مقدس» به یک «شخصیت مقدس» گاهی قرنها بازه زمانی وجود داشته است. در اینجا تنها استثنا «نامه های پاولوس» است. این «نوشته های مقدس» باورهای کسانی را نمایندگی میکنند که در یک فرآیند زمانی دراز (چندین قرن) به این نوشته ها شکل نهایی داده اند، و نویسندگان آنها کوشش میکنند با تکیه و استناد به «شخصیتهای مقدس» (در گذشته های دور) برای این «نوشته های مقدس» اعتبار کسب کنند.
در این پیوند برای باورمندان که میخواستند به روایتهای دینی استناد کنند، (و در شرایطی که برای آنها روایتهای دینی مهمتر از گزارشهای تاریخی است) هیچ اهمیتی نداشت که آیا این «شخصیتهای مقدس» که باید سرچشمه این «نوشته های مقدس» باشند، وجود تاریخی داشته اند و یا نداشته اند. تنها چیزی که برای دین باوران اهمیت داشت، بیان نام این «شخصیتهای مقدس» و ترسیم ویژگیهای آنها به گونه ای بود که در جایگاهِ مردانِ خدا نمایان و ادعای پیامبری آنها پذیرفتنی باشد، همان گونه که در خاور آنها را دانا یا فرزانه می نامند. هرچه که زمان زندگی این «شخصیتهای مقدس» را به گذشته های دور تر منتقل میکردند، شک و گمان به وجود آنها کمتر می نمود. افقهای تاریک در روایتهای مذهبی بیشتر سبب اعتبار بخشیدن به جایگاهِ «شخصیتهای مذهبی» میشُد.
پژوهشهایی که بدونِ پیشداوری روی «نوشته های مقدس» انجام گرفته اند، نشان میدهند که شکلگیری آنها یک فرآیند دراز مدت پشت سر گذارده است و نویسندگان و گروه های متفاوتی روی آنها کار کرده اند و یا در نمونۀِ انجیلهای چهارگانه، آنها در کانون های مذهبی ویژه یا جنبش های ویژه شکل گرفته اند. گوهر و درونمایۀِ «نوشته های مقدس» آفریده ها و اندیشه های ویژۀِ یک شخص نیستند- این حتی دربارۀِ «پاولوس» هم پذیرفتنی است.
با این همه در پیوند با شیوۀِ گردآوری و کارپردازیِ
گزارشهای روایت شده، میتوان هدفهای مذهبی نویسندگان آن را ردیابی کرد.
١) تاریخ دراز مدت شکل گیری قرآن
همچنین قرآن در یک فرایندِ تاریخیِ درازمدت بوجود آمده است. در حقیقت دانشِ اسلام شناسی خیلی زود تفاوتِ میانِ سوره ها را شناخت و سپس متوجه تفاوتِ میانِ آیه های کُهن و آیه های نوین در جملات قرآن شد. افسوسمندانه پذیرفته شدنِ تاریخِ افسانهای آغاز اسلام (با ساده دلی) از سوی اسلام پژوهان که در سده های نهم و دهم میلادی بافته و ساخته شده اند، پیشگیری کرد تا پژوهشهای ژرفتری در این تاریخ انجام پذیرد. از آنجا که گفته میشود سرچشمۀِ قرآن پیام محمد است (و برپایۀِ دیدگاهِ رودی پارت »Rudi Paret» «هیچ دلیلی برای این گمانه زنی وجود ندارد که حتی یک آیۀِ قرآن از خود محمد سرچشمه نگرفته باشد»، اسلام پژوهان سوره ها و آیه های کهنتر قرآن را در بخش موعظه های مکی محمد جای دادند (میان سالها ٦١٠ تا ٦٢٢). و آنها توانستند تفاوت در جمله بندی میانِ سوره های کهنتر با سوره های دوران میانه، و دورانِ نزدیکتر به ما را بازشناسند؛
ادامه دارد ….