در مقاله قبل به اين موضوع اشاره كرديم كه پس از درگذشت #محمد_بن_عبدالله، جانشينان وى با دستور #ابوبكر، شروع به گردآورى آيا پراكتده قرآن كردند كه مسلمانان بتوانتد هم از كتاب دينى خود سود ببرند و هم اينكه آنرا به صورت يك كتاب مانند كتب اديان ديگر در يك جا گردآورى كرده و از آشفتگى نجات دهند.
همچنين اشاره شد كه حتى پس از گردآورى اين آيات چندين #قرآن بدست آمد كه در دست افراد خاصى بود و همين قرآنهاى مختلف باعث اختلاف و كشمكش در بين مسلمانان نقاط مختلف شده بود.
ازينرو #عثمان, خليفه سوم مسلمانان شورائى را مسئول گردآورى تمام قرآنها و تشكيل قرآنى واحد در ميان مسلمانان، كرد.
در اين مقاله ميخواهيم به چگونگی کار این شورا و نحوه فعاليت آن در اجراى اين مسئوليت میپردازیم.
شوراى واحدسازى قرآن در ابتدا کار خود را به پنج مرحله تقسیم کرده بود:
١) جمع آوری مجدد تمامی منابع و تدوین آن به گونه ای که بطور کامل شبیه هیچ کدام از قرآن های موجود نباشد و با نظم و آرایش جدید تدوين شده باشد
٢) نوشتن چندین رونوشت از قرآن جدید براى پيشگيرى از بوجود آمدن قرآن هاى متفرقه
٣) تطبیق قرآن گردآوری شده جديد با قرآن های دیگر برای رفع خطاهای احتمالی و رفع و رجوع اين خطاها
٤) جمع آوری تمامی قرآن های موجود و از بین آنها و همچنين ارسال نسخ متعدد قرآن جدید به نقاط مختلف
٥) متقاعد كردن تمامی مسلمانان به پذیرش قرآن جدید اين شورا و امتناع از بكارگيرى قرآن های قبلی
#عثمان و شوراى تحت مديريت او تمام سعی و اهتمام خود را در تهیه ی قرآن مرجع انجام دادند ولی در مرحله اى كه بايد قرآن جديد را با قرآنهاى چندگانه تطبيق دهند، به انداره كافى دقت و هميّت به خرج ندادند، به طوری که مصاحف فرستاده شده به نقاط مختلف با هم تطبیق نمیکرد و كماكان با هم اختلاف داشت.
استناد ما از بيان اين مطلب مجموعه رواياتى است كه در خود منابع اسلامى در اينباره به جاى مانده است و اثبات ميكند اين شورا تساهل زيادى در گردآورى و مكتوب كردن اين قرآن كرده است.
#الف) ابن ابی داود نقل میکند که برخی از مردم شام میگفتند: (مصحف ما و مصحف بصره صحیح تر از مـصـحف کوفه است) زیرا هنگامی که #عثمان دستور داد مصحفها را بنویسند، مصحفی را که بـرای کوفه تهیه کرده بودند بر مبنای قرائت #عبدالله_بن_مسعود بود و پیش از آن که این مصحف با سایر نسخه ها مقابله و تصحیح شود، برای آنان فرستاده شد اما مصحفی که برای شام و نیز مصحفی که برای بصره تهیه شده بود، پس از مقابله و تصحیح آنها فرستاده گردید.
#منبع: المصاحف، ابی داود سجستانی، ص ٣۵
اين روايت نشان از عدم هماهنگی و دقت در امر تطابق مصاحف قبل از ارسال آن به سایر نقاط مهم بلاد اسلامی بود.
به هرحال، قرآن های سرتاسر قلمرو اسلامی جمع آوری و سوزانده شد و البته به روایتی در آب و سرکه جوشانیده شد(از ميان برده شد)
#منبع: الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ج ٢، ص ۴۵٩
#قرآنى كه توسط زید بن ثابت گردآورى شده بود و قرآن زيد ناميده ميشد نيز در زمان معاویه در مدینه نابود شد.
#عمر_بن_خطاب این قرآن را به دخترش حفصه(همسر محمد) داده بود که به احترام وی تا زمان حیاتش در دستش باقی ماند و بعد از وفاتش نابود شد.
#منبع: الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ج ١، ص ١۶١
از سوى ديگر #ابن_مسعود با این اقدام عثمان در واحد سازى قرآنها، به شدت مخالفت نمود و به مردم کوفه گفت: هرکس مصحفی دارد آن را با زنجیر ببندد
#منبع: المصاحف، ابی داود سجستانی، ص ۷۵
و در روايتى دیگر نقل شده است كه وقتی ابن مسعود دانست حذیفه میخواهد پیشنهاد یکی کردن قرائت ها را به عثمان بدهد، او را به قتل تهدید نمود
#منابع:
المصاحف، ابی داود سجستانی، ص ۷٠
سنن ترمذی کتاب تفسیر قرآن، باب ١٠، حدیث٣١٠٤